Vertaling van de Koran naar andere talen

Hetgeen in een “vertaling” van de Koran kan worden verwezenlijkt, is slechts het overbrengen van de betekenis van een gedwongen keuze tussen de vele verklaringen van de Koranverzen. Alle vertalingen zijn dus per definitie interpretaties, versies welke de inhoudelijke en taalkundige rijkdom van de originele tekst aantasten, veranderen en reduceren. Het maken van keuzes is veelal onvermijdelijk.

De relatie tussen betekenissen en woorden lijkt op de relatie tussen een lichaam en haar gewaad. Het is mogelijk dat ze van elkaar worden gescheiden, het is zelfs mogelijk dat voor dat lichaam een mooier gewaad wordt ontworpen. Daarentegen, de woorden van de Koran hebben niet de status van een gewaad, maar van de levende huid van het lichaam. Het lichaam kan in zijn behoefte aan bescherming en warmte voorzien door middel van iets wat de plaats van het gewaad kan innemen. Zonder huid kan het lichaam niet voortleven.

Indien de Koran wordt voorgesteld als een echte en unieke roos die in de tuin van het bestaan is opgebloeid, dan is zijn beste vertaling te vergelijken met een schilderij van zijn beeltenis van de hand van een meester; in het schilderij bevindt zich noch de materie, noch de kracht, noch de flexibiliteit, noch de ontwikkeling, noch de rozenolie, noch de geur. Het doel van zo’n vertaling is dan ook aan degenen die de roos niet kunnen vastpakken en haar aangename geur niet kunnen ruiken de mogelijkheid te bieden om haar te leren kennen en te leren waarderen, zelfs te leren bewonderen en lief te hebben aan de hand van haar beeltenis.

Vanwege de globale identiteit die de Islam heeft gekregen en de continue toetreding tot de Islam van mensen die geen Arabisch spreken, is er een groeiende behoefte aan vertalingen en exegeses van de Koran.

Voor degenen die het Arabisch niet machtig zijn en daarom geen toegang hebben tot het origineel, dient volgens het vers “Jullie zullen dit aan de mensen bekend maken en het niet verborgen houden” (3: 187) de boodschap van de Koran door middel van vertaling en uitleg te worden aangereikt.

Vanuit deze gedachte heeft een werkgroep bestaande uit islamdocenten, islamstudenten en neerlandici met bescheiden middelen getracht om deze vertaalversie tot stand te brengen, een versie die niet alleen in modern en gemakkelijk leesbaar Nederlands een weergave van de betekenis van de Korantekst vormt, maar tevens voorziet in verklaringen bij vele Koranverzen.

Moge de queeste, de zoektocht naar het oprecht goede leven met de boodschap van de Koran, het Woord van Allah, voor de lezer tot een spirituele reis worden waarin hij tot in lengte van zijn wereldse dagen het rechte pad zal weten te bewandelen, te bewonderen en lief te hebben.

Algemene Toelichting bij vertalingen in Westerse Talen

Buiten de moslimwereld heeft men in de loop der eeuwen weliswaar veel minder restricties ten aanzien van een Koranvertaling gehanteerd, doch ook de eerste vertaling in een westerse taal komt niet eerder tot stand dan in de periode 1140-1153, op instignatie van Peter de Venerable [gestorven 1156], verwezenlijkt in het toenmalige islamitische cultuurcentrum Toledo, Spanje, door Hermann van Dalmatië en Robert Kettenenses. Deze vertaling, in het Latijn, wordt echter pas vier eeuwen later uitgegeven.

Via de Kruistochten van de 10e, 11e en 12e eeuw komt de Europese wereld van het Christendom in contact met de wereld van de Islam. Veel islamitische geleerden zien in die tijd de terughoudendheid, de bewustzijnsvernauwing ten opzichte van de islamitische cultuur als zodanig ontstaan, zo niet de angst, de huiver voor moslims, de afstandelijkheid tegenover een bevolkingsgroep: het begin van islamofobie? Marten Luther [1483-1564] heeft in het voorwoord van een door hem gestimuleerde vertaling, vanuit het Latijn naar het Duits, kort en krachtig de intentie van de oudste vertalingen beschreven: “De inconsequentie en het heiden-zijn van Mohammed aan het licht te brengen door zijn boek te vertalen.”

Er bestaat weerstand tegen een vertaling van de Koran: Luther geeft eveneens aan dat het zijn intentie is de negatieve aard van het boek te ontmaskeren.

Niettemin brengen de Kruistochten wel het begin van aandacht voor de Koran met zich mee, uiteindelijk resulterend, in het koloniale tijdperk van 18e en de 19e eeuw, in iets minder subjectieve, minder onevenwichtige vertalingen. Hoewel, tot diep in 18e eeuw kan het merendeel van Engelse, Duitse, Franse en Nederlandse vertalingen als hervertalingen worden gekwalificeerd, gebaseerd als ze zijn op de Latijnse versie, niet op het Arabische origineel.

In grote lijnen kunnen we vier visies in westerse vertalingen onderscheiden.

Vertalingen met  uiterst kritische intenties, in het gunstigste geval polemisch gekleurd; de werkwijze van christelijke geestelijken tot ver na de Kruistochten.

Vertalingen van oriëntalisten, westerse wetenschappers met belangstelling voor de Arabische wereld, ondernomen en gepubliceerd vanuit zowel ethisch-christelijke doeleinden als vanuit koloniale, sociaal-economische doeleinden.!

Vertalingen van nieuwe westerse generatie onderzoekers, zichzelf arabisten of islamologen noemend, vanaf de 19e eeuw: veelal zeer gedegen arbeidsintensieve werken.

Vertalingen van moslims in westerse landen, van hoogopgeleide moslims in westerse en tevens in Arabische landen, vaak werkzaam in Europa of in de Verenigde Staten: moslims met professionele interesse voor zowel de westerse cultuur als voor de  islamitische cultuur.

Deze vertaling is zowel gebaseerd op de traditie van Arabische exegeses als op Turkse vertaalversies en exegeses, alsmede in tweede instantie op dankbare gebruikmaking van een tiental Engelstalige vertalingen, vanaf al-Jalālayn [15e eeuw] tot en met Yahya Emerick en M.A.S. Abdel Haleem in het laatste decennium, en in mindere mate op een drietal Duitstalige vertalingen. Bovendien iszoals reeds is vermeld, in het voorwoord het relatief beperkte aantal relevante Nederlandstalige vertalingen ter vergelijking met of ter verificatie van vertaalversies en vertaalinterpretaties geraadpleegd.

Belangrijke verschillen bestaan binnen de vertaalproblematiek tussen vertalingen in niet-Arabische talen van islamitische landen [Turks, Perzisch, Urdu, Maleis] en vertalingen in talen van niet-islamitische landen. In vertalingen voor islamitische landen kunnen veel specifieke en religieuze woorden en begrippen uit de Koran in hun oorspronkelijke vormen en spirituele betekenissen worden gehandhaafd en als zodanig worden weergegeven, hun oorspronkelijke karakter zodoende behoudend. De Turkse taal bijvoorbeeld kent vele sleutelwoorden en kernwoorden waaruit bij een Koranvertaling kan worden gekozen, die in de eigen woordenschat zijn opgenomen.

Vertalingen in talen van niet-islamitische landen zijn doorgaans wat afstandelijker ten opzichte van de originele Arabische tekst. Deze vertalingen hebben vaak met zich meegebracht dat teveel het idioom van de eigen religieuze vaktaal werd aangewend of dat de subtiliteiten in betekenis van het origineel werden veronachtzaamd of genegeerd en de lezer werd weggeleid van de tekstuele oorsprong.

In de laatste decennia is de Koran in meer dan zeventig talen vertaald; alleen al in de Engelse taal zijn 45 (!) vertalingen verschenen. Grote, richting aanduidende vertalingen in de Engelse taal, afkomstig uit deze laatste groep, zijn bijvoorbeeld die van Marmaduke Pickthall, Abdul Youssef Ali, Muhammed Asad, Arthur Arberry en Abdelhaq Bewley.

Chronologische lijst van belangrijke vertalingen